تیروئید چیست | آشنایی با انواع تیروئید و درمان هر کدام
مقدمه
امروزه به دلیل استفاده زیاد از مواد غذایی تراریخته و هورمونی، تحریک غده تیروئید به طور ناخواسته انجام می‌گیرد و کسانی که تیروئید کم کار یا پر کار دارند، حتما باید به این موضوع توجه کافی داشته باشند. این غده جزئی از سیستم اندوکرین است که در قسمت جلوی گردن واقع شده و نقش حیاتی در تنظیم فعالیت متابولیکی بدن دارد. اگر بخواهید به طور دقیق با عملکرد غده تیروئید آشنا شوید، باید بدانید که این غده هورمون‌هایی مانند تیروکسین (T4) و تری‌ایودوتیرونین (T3) را ترشح می‌کند که در کنترل سطح انرژی، رشد، و توزیع انرژی در سلول‌ها نقش دارند.
اختلالات در عملکرد تیروئید می‌توانند به اختلالاتی چون هیپوتیروئیدیسم (کاهش فعالیت تیروئید) یا هایپرتیروئیدیسم (افزایش فعالیت تیروئید) منجر شوند که در بلند مدت به مشکلات سلامتی ختم خواهد شد. درمان این اختلالات اغلب با استفاده از داروها یا در موارد شدیدتر، با جراحی صورت می‌گیرد. در ادامه این مطلب از وبلاگ لوکس دارو با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری درباره غده تیروئید به دست آورید.
تيروئيد چيست؟
تيروئيد يک غده کوچک در قسمت جلوی گردن است که هورمون‌های تيروئيدی را ترشح می‌کند. اين هورمون‌ها نقش حياتی در تنظيم سوخت و ساز بدن، رشد و تکامل دارند. اگر تيروئيد بيش از حد فعال باشد (پرکاری تيروئيد)، ممکن است علائمی مانند لرزش، تپش قلب، کاهش وزن و تحريک‌پذيری را تجربه کنيد. در مقابل، کم‌کاری تيروئيد می‌تواند باعث خستگی، افزايش وزن، يبوست و حساسيت به سرما شود.
اختلالات تيروئيد نسبتا شايع هستند و با دارو يا در موارد شديدتر با جراحی يا راديوتراپی قابل کنترل می‌باشند. مراقبت درست از تيروئيد برای سلامت کلی بدن بسيار مهم بوده و برای آگاهی بيشتر درباره وضعيت تيروئيد خود، بهتر است با پزشک مشورت کنيد. آزمايش خون می‌تواند سطح هورمون‌های تيروئيد را نشان دهد و کمک کند تا دکتر متخصص، درمان مناسبی را برای شما در نظر بگیرید.
آشنایی با انواع تیروئید
انواع مختلفی از اختلالات تیروئید وجود دارد که می‌توانند بر عملکرد این غده تاثیرگذار باشند. در ادامه برخی از شایع‌ترین غده‌های تروئید را به شما خواهیم گفت:
پرکاری تیروئید
- گواتر توکسیک: بزرگ شدن تیروئید همراه با ترشح بیش از حد هورمون‌ها
- بیماری گریوز: یک اختلال خودایمنی که باعث پرکاری تیروئید می‌شود
- تیروئیدیت سابکلینیکال: التهاب موقت در تیروئید که می‌تواند آن را فعال‌تر کند
کم‌کاری تیروئید
- هاشیموتو: یک بیماری خودایمنی که باعث تخریب تدریجی تیروئید می‌شود
- کم‌کاری مادرزادی: وضعیتی که در آن تیروئید از بدو تولد کافی فعال نیست
- کم‌کاری پس از درمان پرکاری: گاهی اوقات درمان پرکاری، کم‌کاری جدید را ایجاد می‌کند
گرهای تیروئید
- توده‌های خوش‌خیم یا سرطانی در تیروئید که می‌توانند بر عملکرد آن تاثیر بگذارند
پر کاری تیروئید چیست و چه علائمی دارد؟
پرکاری غده تیروئید یا هیپرتیروئیدیسم، شرایطی است که در آن غده تیروئید بیش از حد معمول هورمون ترشح می‌کند. این امر بسیار خطرناک است، زیرا می‌تواند باعث افزایش بیش از حد سوخت و ساز بدن و ایجاد علائم مختلف شود که در ادامه برخی از آن‌ها را به شما خواهیم گفت:
- افزایش ضربان قلب یا همان تپش قلب
- لرزش دست‌ها
- کاهش وزن بدون تلاش
- تعریق بیش از حد
- اضطراب، تحریک‌پذیری یا بی‌قراری
- مشکلات خواب
- افزایش اشتها
- خستگی یا ضعف عضلانی
- نازکی و شکنندگی موها
- گرگرفتگی یا لرز
- قاعدگی‌های نامنظم در زنان
- بزرگ شدن غده تیروئید
شدت این علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد، اما در موارد شدید، پرکاری تیروئید می‌تواند خطرناک باشد و باید تحت درمان قرار گیرد.
چطور باید از پر کاری تیروئید جلوگیری کرد؟
پیشگیری از پر کاری غده تیروئید شامل برخی از کارها است که شاید حتی از آن‌ها خبر نداشته باشید، اما می‌توانید با اقداماتی که در ادامه به شما می‌گوییم، از بروز تیروئید پر کار جلوگیری کنید.
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل: رژیم غذایی دارای مواد مغذی، ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند سلنیوم، می‌تواند به عملکرد سالم تیروئید کمک کند.
- اجتناب از مصرف بیش از حد یُد: مصرف زیاد ید می‌تواند خطر ابتلا به برخی اختلالات تیروئید را افزایش دهد.
- کنترل استرس: استرس مزمن می‌تواند بر عملکرد تیروئید تاثیر بگذارد. تمرینات ورزشی مانند یوگا و مدیتیشن می‌توانند مفید باشند.
- فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم می‌تواند به تنظیم سوخت و ساز بدن کمک کند.
- اجتناب از دخانیات و الکل: مصرف دخانیات و الکل می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های تیروئید را افزایش دهد.
- آزمایش منظم تیروئید: انجام آزمایشات تیروئید به صورت منظم، به ویژه اگر سابقه خانوادگی دارید، می‌تواند به تشخیص زود هنگام مشکلات مرتبط به تیروئید کمک کند.
کم کاری تیروئید چیست و چه علائمی دارد؟
کم‌کاری غده تیروئید شرایطی است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون ترشح نمی‌کند. این امر می‌تواند باعث کاهش سوخت و ساز بدن و ایجاد علائم زیر شود:
- خستگی و کاهش انرژی
- افزایش وزن یا مشکل در کاهش وزن
- یبوست
- پوست خشک
- موهای شکننده و نازک
- گرفتگی صدا
- حساسیت به سرما
- افسردگی
- مشکلات تمرکز و حافظه
- قاعدگی‌های نامنظم در زنان
- افزایش کلسترول خون
علائم کم‌کاری تیروئید معمولا به آرامی پیشرفت می‌کنند و ممکن است در ابتدا قابل تشخیص نباشند. شایع‌ترین علت آن بیماری خودایمنی هاشیموتو است که باعث تخریب تدریجی تیروئید می‌شود. علل دیگر شامل کمبود ید، جراحی برداشتن تیروئید، اشعه درمانی برای سرطان و برخی داروها می‌باشند؛ همچنین کم‌کاری مادرزادی تیروئید نیز می‌تواند رخ دهد.
چطور باید از کم کاری تیروئید جلوگیری کرد؟
کم کاری تیروئید نیز مانند پر کاری این غده است و حتی در برخی از راهکارها نیز باید برعکس عمل کرد. در ادامه راهکارهای پیشگیری از ابتلا به این بیماری را به شما خواهیم گفت:
- رژیم غذایی سالم و متعادل: مصرف مواد غذایی سرشار از مواد مغذی مانند سلنیوم، روی، ویتامین D و امگا-3 می‌تواند به عملکرد صحیح تیروئید کمک کند.
- تامین ید کافی: ید برای ساخت هورمون‌های تیروئید ضروری است. استفاده از نمک ید‌دار و مصرف غذاهایی مانند ماهی، میگو و محصولات لبنی می‌تواند کمک کننده باشد.
- کنترل استرس: استرس می‌تواند بر تولید هورمون‌های تیروئید اثر بگذارد. حتما تمریناتی مثل مدیتیشن و یوگا را در روتین خود قرار دهید.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی باعث بهبود گردش خون و تنظیم وزن می‌شود که می‌تواند از کم‌کاری تیروئید پیشگیری کند.
- اجتناب از دخانیات و الکل: مصرف دخانیات و الکل می‌تواند خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید را افزایش دهد.
- آزمایش منظم تیروئید: اگر سابقه خانوادگی دارید، انجام آزمایشات تیروئید به صورت منظم، می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک کند.
تفاوت تیروئید کم کار با تیروئید پر کار چیست؟
تیروئید کم کار (هیپوتیروئیدیسم) و تیروئید پرکار (هیپرتیروئیدیسم) دو شرایط متضاد هستند که بر اساس میزان تولید هورمون‌های تیروئیدی با یکدیگر تفاوت دارند. اصلی‌ترین تفاوت‌ها عبارتند از:
تولید هورمون
- در تیروئید کم کار، غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند.
- در تیروئید پرکار، تیروئید هورمون بیش از حد تولید می‌کند.
علائم
- کم کاری تیروئید باعث خستگی، افزایش وزن، یبوست، حساسیت به سرما و کندی متابولیسم می‌شود.
- پرکاری تیروئید باعث لرزش، تپش قلب، کاهش وزن، تعریق، اضطراب و افزایش متابولیسم می‌گردد.
علل
- علل شایع کم کاری: هاشیموتو، کمبود ید، جراحی یا اشعه درمانی تیروئید
- علل شایع پرکاری: بیماری گریوز، گواتر توکسیک، تیروئیدیت
درمان
- کم کاری معمولا با مصرف مکمل هورمون تیروئید درمان می‌شود.
- پرکاری ممکن است نیاز به داروهای ضد تیروئید، اشعه درمانی یا جراحی داشته باشد.
راه‌های تشخیص تیروئید کم کار و پر کار
تشخیص کم کاری یا پرکاری غده تیروئید معمولا از طریق ترکیبی از معاینات پزشکی، شرح حال و آزمایش‌ها انجام می‌شود. روش‌های اصلی تشخیص عبارتند از:
1. شرح حال و معاینه بالینی
پزشک سوالاتی درباره علائم مشاهده شده، سابقه پزشکی، داروهای مصرفی و سابقه خانوادگی مطرح می‌کند. همچنین با لمس گردن، وضعیت تیروئید را ارزیابی می‌کند.
2. آزمایش خون هورمون‌های تیروئید
سطح هورمون‌های تیروئیدی در خون اندازه‌گیری می‌شود، شامل:
- TSH (هورمون محرک تیروئید): برای تشخیص کم کاری یا پرکاری اولیه تیروئید
- T4 (تیروکسین) و در بعضی موارد T3 (تری یدوتیرونین): برای ارزیابی عملکرد مستقیم تیروئید
3. آزمایش‌های تکمیلی
در بعضی موارد، آزمایش‌های دیگری مانند اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو یا سونوگرافی تیروئید نیز انجام می‌شود تا اطلاعات بیشتری در مورد اندازه و ساختار تیروئید به دست آید.
4. آزمایش‌های آنتی‌بادی خودایمنی
معمولا آزمایش‌های آنتی بادی برای شناسایی بیماری‌های خودایمنی مانند هاشیموتو یا گریوز که می‌توانند باعث کم کاری یا پرکاری تیروئید شوند.
نتایج این آزمایش‌ها در کنار یافته‌های بالینی، به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت دقیق تیروئید را تشخیص دهد و درمان مناسب را شروع کند. تشخیص زودهنگام اختلالات تیروئید بسیار مهم است.
داروهای مورد استفاده برای درمان تیروئید
داروهای مختلفی برای درمان اختلالات تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرند که عبارتند از:
1. لووتیروکسین (مکمل هورمون تیروئید)
این دارو برای درمان کم‌کاری تیروئید و جایگزین کردن هورمون تیروکسین تجویز می‌شود. لووتیروکسین در انواع مختلف تجاری موجود است و باید طبق دستور پزشک مصرف شود.
2. داروهای ضد تیروئید
این داروها برای درمان پرکاری تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرند و باعث کاهش تولید هورمون‌های تیروئید می‌شوند. شامل:
- متیمازول یا کارب یمازول
- پروپیل‌تیواوراسیل (PTU)
3. کورتیکواستروئیدها
داروهایی مانند پردنیزولون گاهی به صورت موقت و در موارد حاد پرکاری تیروئید تجویز می‌شوند تا در کنترل علائم کمک کنند.
4. کلسیم
در برخی موارد، مکمل‌های کلسیم ممکن است در کنار داروهای ضد تیروئید برای کنترل سریع‌تر پرکاری تجویز شوند.
5. داروهای جانبی
گاهی برای کنترل علائم خاص ناشی از اختلال تیروئید، داروهای دیگری مانند بتا‌بلوکرها برای تنظیم ضربان قلب یا داروهای ضد اضطراب تجویز می‌شوند.
انتخاب داروی مناسب به نوع اختلال تیروئید، شدت علائم و سایر شرایط بیمار بستگی دارد و پزشک معالج باید دوز و مدت درمان را تنظیم کند.
عوارض بلند مدت کم کاری و پر کاری تیروئید چیست؟
کم کاری و پرکاری تیروئید اگر درمان نشوند، می‌توانند عوارض جدی بلند مدت به همراه داشته باشند:
عوارض بلندمدت کم کاری تیروئید
- مشکلات قلبی – افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی، افزایش کلسترول و فشار خون بالا
- اختلالات متابولیکی – افزایش خطر دیابت نوع 2، اضافه وزن یا چاقی
- مشکلات روانی – افسردگی، کاهش تمرکز و مشکلات حافظه
- ناباروری و مشکلات هورمونی در زنان
- ضعف عضلانی و خستگی مزمن
- خطر بالاتر ابتلا به نارسایی کلیوی
عوارض بلندمدت پرکاری تیروئید
- مشکلات قلبی – آریتمی، نارسایی قلبی، افزایش خطر سکته
- استئوپروز و پوکی استخوان ناشی از افزایش متابولیسم
- فرسایش عضلانی و ضعف
- مشکلات چشمی مانند گشادی چشم، آسیب بینایی در موارد حاد
- اضطراب، بی‌قراری و اختلالات خلقی
- خطر بالاتر ابتلا به دیابت نوع 2
- ناباروری در زنان
عمل جراحی غده تیروئید چیست و در چه شرایطی روی بیمار انجام می‌شود؟
در موارد سرطان تیروئید یا گره‌های بزرگ و مشکوک در تیروئید که احتمال بدخیم بودن آن‌ها وجود دارد، جراحی برداشتن کامل یا بخشی از تیروئید انجام می‌شود. عمل جراحی تیروئید به روش لاپاراسکوپی یا جراحی باز انجام می‌شود. در روش لاپاراسکوپی، برش‌های کوچکی در ناحیه گردن ایجاد می‌شود و تیروئید توسط جراحی برداشته شده که این روش، ریکاوری سریع‌تر و عوارض کمتری دارد.
در جراحی باز، یک برش بزرگ‌تر در گردن ایجاد می‌شود تا دسترسی مستقیم به تیروئید وجود داشته باشد که این روش معمولا برای موارد پیچیده‌تر یا حجیم‌تر انجام می‌شود. بعد از جراحی، بیماران معمولا باید مکمل‌های هورمون تیروئید را برای تمام عمر مصرف کنند. در بعضی موارد ممکن است رادیوتراپی با ید رادیواکتیو نیز پس از جراحی لازم باشد. همانطور که گفته شد، جراحی تیروئید اقدامی جدی است و باید تحت نظارت یک جراح متخصص انجام شود. پزشک بر اساس شرایط بیمار، نوع و شدت مشکل تیروئید، بهترین روش درمانی را تعیین می‌کند.
سخن پایانی
در این مطلب از وبلاگ لوکس دارو که یک داروخانه آنلاین شبانه روزی در کرج است، با شما کاربران گرامی همراه بودیم و سعی کردیم درباره غده تیروئید اطلاعات کاملی را در اختیارتان قرار دهیم. تیروئید، یکی از مهم‌ترین غده‌های بدن است که نقش اساسی در تنظیم فعالیت متابولیکی دارد. اختلالات آن می‌توانند به مشکلات جدی در سلامتی منجر شوند و از این رو باید گفت که سلامت تیروئید و پیگیری منظم با پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است.
سوالات متداول درباره تیروئید
1. چه علائمی می‌تواند نشانه اختلال تیروئید باشد؟
علائم شامل خستگی، تغییرات وزن، مشکلات خواب، تپش قلب، تعریق، لرزش دست‌ها، یبوست یا اسهال، تغییرات خلق و خو و مشکلات حافظه و تمرکز است.
2. آیا اختلالات تیروئید قابل درمان هستند؟
بله، با دارو، تغییر در سبک زندگی و در موارد شدیدتر با جراحی یا رادیوتراپی قابل درمان هستند.
3. رایج‌ترین اختلالات تیروئید کدامند؟
هیپوتیروئیدیسم (کم‌کاری)، هیپرتیروئیدیسم (پرکاری)، گواتر و بیماری‌های خودایمنی تیروئید مانند هاشیموتو و گریوز.
4. داروی مناسب برای درمان کم‌کاری تیروئید چیست؟
لووتیروکسین، یک مکمل هورمون تیروئید است که برای جایگزینی هورمون تجویز می‌شود.
5. آیا سرطان تیروئید شایع است؟
سرطان تیروئید نسبتا نادر است، اما متاسفانه در حال افزایش می‌باشد.